Białko które łączy (GLP-1)

GLP-1- znaleziono w jelitach białko, które łączy niemal wszystko ze wszystkim.

Od dawna miałem przeczucie, że schematyczny i wygodny jedynie dla naukowców i lekarzy jest podział na choroby psychiczne i „somatyczne” (cielesne). To przez jakiś czas działało, ale zaczęły się pojawiać ewidentne jednostki chorobowe związane z psychiką, a wyrządzające ogromne szkody w ciele człowieka (na przykład wrzodziejące zapalenie jelita grubego, astma, choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, alergie, itp.). Nazwano je chorobami psychosomatycznymi i przez lata zamknięto sprawę. Medycyna ostatnich lat w zasadzie nie poczyniła żadnych przełomowych odkryć i może stąd naukowcy z różnych dziedzin zaczęli ze sobą rozmawiać i łączyć wysiłki badawcze. Jednocześnie często leczenie jednej choroby powoduje zachorowanie na kolejną - także w wyniku działania leków stosowanych przewlekle.

Powstają kolejne opracowania napisane nie tylko przez specjalistę od konkretnej choroby, ale próbuje się łączyć różne aspekty świata, który owa nauka ma opisywać. Lekarze i chemicy zaczęli współpracować z dietetykami, fizykami czy ekonomistami. Zapewne każdy ma coś w swojej dziedzinie do powiedzenia, wystarczyło zacząć słuchać.

Białko GLP-1 znaleziono w jamie brzusznej. Okazało się, że ma potencjał łączyć oś hormonalną, dietę, metabolizm, przekaźnictwo nerwowe czy reakcje organizmu na styl życia. To analog glukagonu na bazie którego powstały leki przeciwko cukrzycy.

Znaleziono zapisane poniżej potencjalne możliwości GLP-1:

·        Regulacja nastroju przez wpływ na oś podwzgórze–przysadka–nadnercza (tzw. oś stresu)

·        Znaczenie w leczeniu zaburzeń depresyjnych

·        Analogi GLP-1 mogą wykazywać skuteczność w redukcji objawów BED (kompulsywne objadanie się)

·        Możliwe korzyści z zastosowania analogów GLP-1 w schizofrenii

·        Znaczenie w chorobach neurodegeneracyjnych i innych uszkodzeń mózgu (np. choroba Alzheimera)

Oś podwzgórze - przysadka - nadnercza.

Wpływ na oś HPA – GLP-1 może modulować odpowiedź na stres poprzez wpływ na wydzielanie hormonów tropowych, które są kluczowe dla regulacji stężenia kortyzolu, głównego hormonu stresu. Zmniejszenie nadaktywności osi HPA może łagodzić reakcje stresowe.

Wpływ na układ neuroprzekaźnikowy

Analogi GLP-1 mogą oddziaływać na układ dopaminergiczny i serotoninergiczny (zaangażowane w regulację nastroju i poziomu stresu). Dzięki temu mogą poprawiać nastrój i zmniejszać objawy związane z chronicznym stresem.

Efekt przeciwzapalny – stres jest często związany z podwyższonym stężeniem markerów zapalnych. GLP-1 wykazuje działanie przeciwzapalne, co może pośrednio łagodzić skutki stresu, ból, a nawet preżywalność w skrajnych stanach.

Poprawa neuroplastyczności – stres może prowadzić do degeneracji struktur mózgu, takich jak hipokamp. GLP-1 wspiera regenerację neuronów i poprawę plastyczności (naprawy działania synaps), co przeciwdziała negatywnym skutkom stresu.

Wpływ na procesy zapalne, neuroplastyczność,

Z perspektywy znaczenia GLP-1 w leczeniu zaburzeń psychicznych warto także głębiej przeanalizować jego wpływ na metabolizm glukozy. Mechanizm działania opiera się na aktywacji receptorów GLP-1 w trzustce, jelitach i mózgu, co prowadzi do zwiększenia wydzielania insuliny i zmniejszenia stężenia glukagonu. Ponadto GLP-1 zmniejsza stężenie markerów zapalnych, takich jak interleukina 6 i czynnik martwicy nowotworów α, co jest kluczowe w leczeniu schorzeń związanych z przewlekłym stanem zapalnym.

Wpływ na oś mózgowo-jelitową – zaburzenia w tej osi mogą przyczyniać się do rozwoju depresji. GLP-1 oddziałuje na oś mózgowo-jelitową, która jest istotna dla regulacji nastroju.

Redukcja stanu zapalnego – depresja jest często związana z przewlekłym stanem zapalnym. GLP-1 ma właściwości przeciwzapalne, co może wspierać poprawę nastroju.

Wpływ na układ dopaminergiczny – badania sugerują, że GLP-1 może modulować układ dopaminergiczny w mózgu, który jest kluczowy dla regulacji nastroju i motywacji.

Wpływ na masę ciała i styl życia – poprawa kontroli masy ciała i stężenia glukozy we krwi dzięki analogom GLP-1 może prowadzić do polepszenia samopoczucia psychicznego.

Analogi GLP-1 mogą okazać się przydatne w leczeniu zaburzeń psychiatrycznych dzięki wielokierunkowemu działaniu: neuroprotekcyjnemu, przeciwzapalnemu i modulującemu układ metaboliczny. Choć badania w tej dziedzinie są wciąż na wczesnym etapie, wyniki wydają się obiecujące, zwłaszcza w kontekście depresji, zaburzeń odżywiania i neurodegeneracji. W przyszłości leki te mogą stać się ważnym elementem zintegrowanego leczenia psychiatrycznego, szczególnie w przypadku pacjentów ze współistniejącymi problemami metabolicznymi.

Sukces w leczeniu chorób przewlekłych, takich jak cukrzyca i otyłość, często wzmacnia chęć dalszego dbania o zdrowie, co przekłada się na lepsze długoterminowe funkcjonowanie psychiczne. Dzięki widocznym efektom leczenia następuje wzmocnienie pozytywnych nawyków. Pacjenci uczą się strategii zarządzania stresem i emocjami, co wspiera zdrowie psychiczne. Zmniejszenie ograniczeń fizycznych i poprawa samopoczucia mogą zachęcać do uczestnictwa w życiu społecznym i skutkować zmniejszeniem izolacji społecznej.

Artykuł z PPD 01/25, dr hab. n. med. Katarzyna Cyranka